رهبر فقید انقلاب اسلامی با آن ژرف‌اندیشی، هوش مثال زدنی و توکل قوی بر خداوند، مبارزات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود را از دهه 1342 آغاز کرد و از تجربه‌های دو قیام مشروطه و عاشورا نهایت بهره را برد. امام امت با الهام از جد خود حضرت سیدالشهداء (ع) پیوندی ناگسستنی بین دین و سیاست برقرار کرد و الگویی جدید از سیاست‌ورزیِ متاثر از مذهب را به جهان عرضه کرد.

ایشان راز زنده ماندن مذهب و بیداری آحاد جامعه را زنده نگه داشتن مصائب اهل بیت عنوان کردند و ثمر و میوه آن را ایجاد، تداوم، ماندگاری و پویایی «انقلاب اسلامی» دانستند.

بازخوانی و تأمل عمیق در کلام و پیام بنیانگذار انقلاب اسلامی از رازهای بسیاری درباره ماهیت انقلاب اسلامی و دلایل زمین نخوردن یا به عبارتی مانایی و استمرار انقلاب اسلامی پرده برداشته و پاسخ های مُتقنی به شائبه‌های ایجاد شده توسط «نااهلان» درباره منشاء و تداوم انقلاب اسلامی می‌دهد.

نمونه آن سخنان بنیانگذار انقلاب اسلامی در جمع وعاظ و خطبای تهران و قم، اعضای دفتر تبلیغات اسلامی قم و اعضای انجمن اسلامی شهرداری تهران‏ در آبان 1360 است. امام خمینی در این مراسم به تبیین خاستگاه و شرایط اجتماعی عصر مشروطه پرداختند و توجه به دلایل بی‌ثمر ماندن آن قیام را به تفصیل برای روحانیون حاضر در این جلسه تبیین کردند. ایشان در عین حال به تشریح آثار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قیام سیدالشهداء و تاثیر آن بر انقلاب اسلامی پرداختند و اشک ریختن بر مصائب اهل بیت (ع) را عامل اصلی زنده شدن جان‌ها و دلها، افزایش رشادتها، ایثارها و جان‌نثاری‌ها، شکل‌گیری هسته قیام‌های مردمی، به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار و ماندگاری انقلاب اسلامی برشمردند.

عبرتِ شکست مشروطه برای روحانیون

امام خمینی در بخشی از این مراسم با تبیین دستاوردهای سیاسی و اجتماعی ناشی از قیام مشروطه‌خواهان و سرنوشت این قیام بیان کردند: «در جنبش مشروطیت، همین علما در رأس بودند و اصل مشروطیت اساسش از نجف ‎‏به دست علما و در ایران به دست علما شروع شد و پیش رفت؛ اینقدری که آنها ‎‏می خواستند که مشروطه تحقق پیدا کند و قانون اساسی در کار باشد، شد لکن بعد از آنکه ‎‏شد، دنباله‌اش گرفته نشد، مردم بی‌طرف ماندند، روحانیون هم رفتند؛ هر کس سراغ کار‏‎ خودش»

رهبر فقید انقلاب اسلامی بر عبرت گرفتن خطبا، روحانیون، مردم، علما، نویسندگان و روشنفکران از مسائلی که موجب شکست مشروطه شد تاکید کردند و افزودند: «اگر روحانیون، ملت، خطبا، علما، نویسندگان، روشنفکرانِ متعهد سستی بکنند و از‏‎ ‎‏قضایای صدر مشروطه عبرت نگیرند، به سر این انقلاب آن خواهد آمد که به سر انقلاب ‎‏مشروطه آمد. امروز دشمن های انقلاب بیشتر از آن روز و دشمنهای مشروطه بودند.‏‎ ‎‏امروز دو قدرت بسیار بزرگ در مقابل ایستاده است که آن وقت از اینها اینقدرها خبری ‎‏نبود. امروز در مقابل این نهضت، در مقابل این انقلاب، تمام قدرتهای بزرگ عالَم که‏‎ ‎‏شامل همۀ قدرتهای وابسته است ـ و ما قدرت وابسته ای که وابستگی نداشته باشد، الآن‏ ‎‏در دنیا نداریم یا بسیار کم است ـ اینها همه در مقابل این جنبش و این انقلاب ـ انقلاب ‎‏الهی ـ ایستاده اند تا اینکه از حرکت این و از موج این جلوگیری کنند و خودش ‏‏[‏‏را‏‏] هم ‎‏در همین جا خفه کنند. ترورها، روی همین زمینه است.‏»

اخلاقی فردی

ـ میزان بازماندن از حق، متابعت هوای نفس است.

ـ ما باید این را بفهمیم که همه چیز هستیم و از هیچ کس، کم نداریم.

ـ توکل به خدای تعالی، یکی از فروع توحید و ایمان است.

ـ یقین به حقیقت، ثمره توحید است.

ـ غرور و غفلت، انسان را به تباهی می کشاند.

ـ یأس، از جنود شیطان است و امید، از جنود خداست؛ همیشه امیدوار باشید.

ـ عزت نفس، مبدأش توکل علی اللّه و اعتماد بر حق تعالی است.

ـ هر قدمی که برای تحصیل علم برمی دارید، قدمی هم برای کوبیدن خواسته های نفسانی، تقویت قوای روحانی، کسب مکارم اخلاق، تحصیل معنویات و تقوا بردارید.

ـ اگر ایمان وارد قلب شود، کارها اصلاح می شود.

ـ اگر در کارها نیت خالص نباشد، انسان را از درگاه ربوبی دور می کند.

ـ خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد، جامعه به او روی آورد و در میان مردم، نفوذ و شخصیتی پیدا کند؛ که خود را می بازد.

ـ پیش از آنکه فرصت از دست برود، چاره بیندیشید.

ـ توجه به او (خدا) را از یاد نبرید؛ توجه به او، منشأ خیرات است.

ـ باید به قلبتان برسانید که هرکاری انجام می دهید، در محضر خدا هستید.

ـ به خدا متوجه شوید، تا دل ها به تو متوجه شود.

ـ صبر در معاصی، منشأ تقوای نفس است.

ـ لازمه فراموشی حق تعالی آن است که انسان خود را فراموش کند.

ـ دوراندیش باشید؛ عواقب امور را بسنجید؛ عقبه های خطرناکی که دارید، به یاد آورید و از فشار قبر، عالم برزخ، مشکلات و شدایدی که به دنبال آن است، غفلت نکنید.

ـ این دنیا با تمام زرق و برق ظاهری اش، ناچیزتر از آن است که قابل محبت باشد.

یا  در فرض بفرمایید که هر یک از این ادارات دولتی که هست، که می خواهند خدمت کنند به مردم، از آن کسی که دم در هست، پیش خدمت هست، تا آنجایی که مثلا جای رئیس هست، باید توجه داشته باشند که همه خدمتگزار این خدمتگزار مردم هستند، همه اجیر این مردم هستند ، اجرت از اینها دارند می گیرند برای خدمت و باید با مردم رفتارشان رفتار انسانی – اسلامی باشد...[1]

دولت، استانداران و فرماندارها در هر جایی که هستند باید به مردم خدمت کنند. وقتی ما خدمتگزار ملت شدیم، ملت هم پشتیبان ما خواهد شد و در این صورت است که طمع خارجیها قطع خواهد شد، چرا که همیشه اجانب بنایشان بر این است که از داخل، کارها را خراب کنند و اتحاد مردم را از بین ببرند، اختلاف ایجاد کنند و بعد به ایادی داخلی شان دستور دهند تا مقاصد پلید آنها را پیاده نمایند... عمده این است که ما به اسلام خدمت کنیم. خدمت به ملت، خدمت به اسلام است. خدمت به دولت، خدمت به اسلام است. و امروز هر خدمتی که انجام دهیم، خدمت به اسلام است. هر خدمتی که مردم به آن احتیاج داشته باشند، خدمت به اسلام است. وقتی قرار گذاشتیم که به اسلام خدمت کنیم، خدای تبارک و تعالی هم ما را تنها نمی گذارد و نمی گذارد گرفتار شویم. برای اینکه گرفتاری از خود انسان است، از خارج نیست. تا در داخل ملت یک کرم زدگی پیدا نشود خارجیها نمی توانند کاری انجام دهند. و بحمد الله امروز ما از داخل اطمینان داریم و با اطمینان باید به مردم خدمت کنیم و دیگر نباید بگوییم حال انقلاب است. نه، دیگر حال آرامش است، حال خدمت به مردم و جامعه است، حال خدمت به اسلام است، حال این است که مردم مطمئن باشند و نسبت به همه چیزشان اطمینان داشته باشند...[2]

همه می دانید و باید بدانیم مادامی که ملت پشتیبانی مجلس و دولت و قوای مسلح هستند و دولت و مجلس و قوای مسلح در خدمت ملت بویژه قشرهای محروم می باسند، و جلب رضای خداوند را در این خدمت متقابل، می نمایند، هیچ قدرتی توانایی آسیب رساندن به این نظام مقدس را ندارد واگر خدای نخواسته یکی ازاین دو یا هر دو از خدمت متقابل دست بردارند شکست جمهوری اسلامی و اسلام بزرگ، اگر چه در دراز مدت، حتمی است. بنابر این ترک این خدمت متقابل که به شکست اسلام و جمهوری اسلامی منتهی می شود از بزرگترین گناهان کبیره است که باید از آن اجتناب شود، چنانچه این خدمت از واجبات بزرگ است که باید به آن قیام نمایند...[3] و بالأخره ما مردم را لازم داریم، یعنی این مردمند که این جمهوری را به اینجا رساندند و این مردمند که باید این جمهوری را راه ببرند تا آخر.[4]

و در وصیت نامه الهی و سیاسی امام خمینی ره علاوه بر وصیت به خدمت به محرومان و مستضعفان، خطاب به ملت خود اینگونه مرقوم داشت: ... و وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخابات چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبر در صحنه باشند و اشخاصی که انتخاب می کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می شود...

برخی از واقعیت های اجتماعی به حدی نمایان و مشهود می باشند كه هیچ جایی برای تردید و ابهام و انكار باقی نمی گذارند و به سرعت و صراحت هر ناظر را به اذعان و اعتراف می رسانند. علت اصلی این وضوح و نمایانی و تایید قطعی دل و دیده درباره وقایع مزبور را باید تجلی عملی آنها دانست كه هرگز نمی توان واقعیت های به ظهور و بروز درآمده را نفی و انكار نمود و آنچه را كه چشم آن را مشاهده نموده و تصویر آن را به مغز ارسال داشته و به تایید رسانده است نفی كرد و در انكار نشست.

حضور گسترده و حماسه ساز توده های عظیم مردم محروم جامعه در مراحل مختلف و فراز و نشیب های گوناگون انقلاب شكوهمند اسلامی از جمله واقعیت های مشهود و انكارناپذیر می باشد به گونه ای كه نه تنها در داخل و از جانب دوستان و مشتاقان كه در میان دشمنان و بیگانگان و ناظران و تحلیلگران خارجی نیز به اعتراف های مكرر و همراه با تمجیدهای مستمر و اظهار اعجاب و شگفتی درآمده است.

رهبر كبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران همواره از حضور پرشور و گسترده محرومان جامعه در نهضت اسلامی و مجاهدت و حماسه های مكرر آنان در به ثمر رساندن انقلاب و مقابله با توطئه های قدرت های استكباری و عوامل داخلی آنها سخن به میان آورد و به تجلیل از این فداكاری های وقفه ناپذیر پرداخت.

حضرت امام خمینی (ره) دقیقا به دلیل همین حضور و مبارزات توده های محروم جامعه در صحنه های انقلاب و نقش اساسی آنان در شكل گیری و پیروزی نهضت پس از استقرار نظام اسلامی به طور مكرر و در پیام ها و سخنان خود «حمایت از محرومان و مستضعفان» را به صورت یك «وظیفه» و «مسؤولیت» برای همه دولتمردان و كارگزاران حكومتی تبیین و تعیین نمود.

مواضع و دیدگاه های حضرت امام خمینی (ره) در حمایت از توده های محروم جامعه فقط به صورت اعلام به مسؤولان نظام و مشخص كردن وظیفه و مسؤولیت برای آنان خلاصه و محدود نشد بلكه حضرت امام این مواضع و سیاست های محوری را در طول دوران پیروزی و به طور مستمر در مناسبت های گوناگون مطرح و ترویج نمود به گونه ای می توان اذعان داشت كه حجم وسیعی از رهنمودهای این پیشوای بیدار و آگاه و ژرف نگر به حمایت های همه جانبه از محرومان و مستضعفان جامعه اختصاص یافته است.

یکی از روزها امام به طلاب فرمودند: « سعی کنید تا جوان هستید خصلت های بد در وجودتان ریشه ندواند ، زیرا با گذشت عمر این خصلت ها راسخ می شود و انسان به حالی می رسد که رهایی از دست این خصلت ها امکان پذیر نیست. تا جوان هستید به عبادات و خصلت های خوب ، خودتان را عادت بدهید».

کمالات معنوی را در جوانی کسب کنید
امام در بحث مکاسبشان شاید دهها بار تذکر می دادند که همه کارها را اعم از نوشتن ، مطالعه ، تحقیق ، عبادت ، کسب کمالات معنوی و ... را در جوانی کسب کنید و انجام بدهید و از موقعیت استفاده کنید.

خودتان را نگیرید
امام تذکر می دادند که مواظب اخلاق و سیرت خود باشید. خودتان را نگیرید و تکبر نکنید.

سعی کنید در اخلاص عمل
یک وقت برای تکامل معنوی و تهذیب روح از امام راهنمایی خواستم که با یک جمله کوتاه آنچه را باید، فرمودند و انگشت روی نقطه اصلی نهادند و فرمودند: «سعی کنید در اخلاص عمل».

کارهای بد را ترک کنید
در ملاقاتی که به محضر امام رسیدم... عرض کردم حاج آقا مرا نصیحتی بفرمایید. امام با تبسمی شیرین گفتند: « نصیحت » و بعد از آن فرمودند سعی کنید کارهای خوب را انجام بدهید و کارهای بد را ترک کنید.

تا می توانید به یاد خدا باشید
به یاد دارم یک بار امام در درس اخلاقی که در قم داشتند، فرمودند: «کسانی که قدم در راه سازندگی خود بر می دارند برایشان گاهی روزنه های نورانیتی پیدا می شود و این روزنه هرچه بیشتر محافظت گردد، بیشتر می شود.» پس از جلسه از امام صؤال کردم برای حفظ این حالت و نورانیت چه باید کرد؟ فرمودند: «آن حالت را باید با ارتباط با خدا و ذکر خدا حفظ نمود. انسان تا می تواند باید به یاد خدا باشد».

خاطرات همسر امام خمینی(ره) حاوی نکات خانوادگی بسیار زیبایی است که می تواند الگویی برای جوانان در زندگی مشترک باشد. مرحوم خدیجه ثقفی درباره اشعاری که حضرت امام در وصفشان سروده اند، می گویند: آقا می گفت: یکبار که ارومیه رفته بودم، کنار دریاچه شعرم گُل کرد و این اشعار را سرودم که ابتدای بیت با قاف شروع می شد و حرف اول نیم بیت بعد با قاف و بیت آخر؛ حرف اولش «ن» و نیم بیت بعد «ق» بود. من دو بیت اول و آخر آن را حفظ هستم که گفته بود:

قامتت نازم که از سرو سهی دلکش تر است

نوک مژگانت همی خونریزتر از خنجر است

بقیه اش یادم نیست تا برسد به سطر آخر:

نازپروردی که در بازار حسن و دلبری

قیمت یک طاق ابرویش ز یوسف برتر است

شعرهایی که امام خمینی (ره) برای همسرشان سرودند

خانم در ادامه می گوید:

آقا برای من سه الی چهار شعر گفته است که اول هر بیت با اسم من شروع شده که مجموعا «قدس ایران» می شود. مثلا این شعر:

قد دلجویت اندر گلشن حسن

یکی سروی است کاندر کاشمر نیست

در آیین من، آب زندگانی

از آن شیرین دهن پاکیزه تر نیست

سری کان گوی چوگانت نباشد

به چوگانش زنم آن را که سر نیست

اگر تخم محبت جز تو کارد

ز بیخش برکنم، کان با ثمر نیست

یکایک جمله اعضای نیکوست

به نیکویی تو کس در بشر نیست

«ر» و «الف» را یادم رفته است.

نهال عشقت اندر قلب «هندی»

به غیر از آه و حسرت، بارور نیست

به آقا گفتم حسرت ندارد؛ گفت: «چیز دیگری نتوانستم جور کنم.»[1]

پی نوشت:
[1] بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر (زندگی‌نامه سرکار خانم خدیجه ثقفی همسر امام خمینی ره)، علی ثقفی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1393، صص 150-151.
منبع : بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر (زندگی‌نامه سرکار خانم خدیجه ثقفی همسر امام خمینی ره)، علی ثقفی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1393، صص 150-151. به نقل از خبرگزاری مشرق .

آیت الله بروجردی زمین ها و منازلی را در ضلع غربی صحن حضرت فاطمه معصومه علیها السلام خریدند. این زمین ها بین صحن حضرت تا رودخانه از یک طرف و پل آهنچی و خیابان سه راه موزه(سابق) از سوی دیگر بود و از پشت به مدرسه فیضیه منتهی می شد. آن خانه ها جنبه مسافرخانه ای پیدا کرده بود و وضع مناسبی در کنار صحن حضرت معصومه علیها السلام نداشت، لذا ایشان لازم می دیدند این خانه ها ابتدا خریداری شود و سپس درباره استفاده و ساخت آن زمین ها مشورت شود.(1)

بعد از چندی، جلسه ای با همین موضوع برگزار شد. برخی پیشنهاد ساختن مسجد را ترجیح دادند؛‌ زیرا جایی در اطراف حرم حضرت معصومه علیها السلام جز قسمت رو به روی ضریح که مسجد موزه به آن اطلاق می شد، به عنوان مسجد شناخته نشده بود، لذا با توجه به گرایش تقریب بین مذاهب آیت الله بروجردی و حضور بعضی از سیاحان مسلمان غیرشیعه(خصوصاً مصری ها) و مشایخ الازهر مصر در قم، به نظر می آمد نبودن مسجد در اطراف حرم، صورت ناخوشایندی نداشته باشد. برخی هم پیشنهاد تأسیس کتابخانه دادند؛ زیرا در آن زمان کتابخانه خوب و مجهزی که جواب گوی مراجعات طلاب حوزه باشد، وجود نداشت.

نظر امام(ره) هم این بود که آن جا را مرکز نشر حوزوی، اعم از قلمی و بیانی قرار دهند؛ یعنی مرکز پخش رادیویی به زبان های مختلف، به صورت شبه واتیکان که در اختیار حوزه و مرجعیت( و طبیعتاً در آن زمان، در اختیار آیت الله بروجردی) باشد تا بتوانند مطالبشان را منعکس کنند. ایشان مؤید دیگری برای نظرشان نداشتند و در این نظر منفرد بودند، اگر هم مؤیدی می داشتند، جوانانی بودند که مورد مشورت قرار نمی گرفتند.

پس از دریافت نظرات، آیت الله بروجردی یک جلسه نهایی را برگزار کردند و امام(ره) هم به عنوان مشاور مرحوم سیدمصطفی خوانساری(2) به آن جلسه دعوت شدند، اما دیر به جلسه رسیدند. امام(ره) به جلسه وارد می شود و ظاهراً با یک استکان چای از ایشان پذیرایی می شود.

امام خمینی(ره) در درس اول ولایت فقیه می‌فرماید: ما از دو ناحیه ضربه خورده‌ایم:

1. از ناحیه‌ی دشمنان بیرونی:
به نظر امام مهم‌ترین جریان بیرونی مخالف مسلمانان، یهودیان می‌باشند که از همان صدر اسلام با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت آشکار و پنهان به مبارزه برخاسته و تا امروز به این رفتار خصمانه را ادامه داده‌اند. این دشمنان خارجی در طی قرن‌های متمادی به مسلمانان ضربه زده‌اند؛

2. از ناحیه داخلی:
امام خمینی(ره) بعضی از اشکالات داخلی را متوجه حوزه‌های علمیه می‌دانست، چرا که حوزه‌ها تنها به احکام عبادی پرداخته و از احکام اجتماعی اسلام غفلت کرده‌اند؛ این در حالی است که عبادیات تنها یک ردصد از احکام اسلام را تشکیل می‌دهد و بقیه مربوط به احکام اجتماعی است؛ پس باید اسلام به طور کامل معرفی شود.

به طور خلاصه می‌توان علل عقب‌ماندگی را بر اساس دو دیدگاه بررسی کرد:

الف) دیدگاه ضد دینی:
از همان دوران قاجار نشانه‌هایی از این رفتار ظهور پیدا کرد. پس از آنها، در حدود 53 سال، اداره‌ی مملکت ایران در دست حکومت‌های ضد دین پهلوی اول و دوم بود و این خاندان با اقدامات ضد دینی، کارنامه‌ی سیاهی از خود به جا گذاشتند.

هدف ادیان الهی برپا داشتن عدالت و تربیت انسان های صالح و مومن است. بر این اساس پیامبران برای ترویج دین و معنویت و گسترش حق و حقیقت و ساختن جامعه ای به دور از ظلم و ستم و تجاوز و جنایت از هیچ كوشش و تلاشی دریغ نكردند. با توجه به اینكه رسالت و اهداف پیامبران با منافع مستكبران، طاغوت ها و زورمداران در تضاد و تعارض آشكار بوده و از سویی به واسطه خوی استكباری مستكبران آنها، همواره خود را برتر از دیگران حتی فرستادگان حق می پنداشتند همواره در برابر آنها ایستادگی و مقاومت نموده و از هیچ ظلم و تعدی و جنایت و فسادی فروگذار نكردند تا به اهداف نامشروع و تمایلات نفسانی و خواسته های ناحق خود نائل گردند.

قرآن كریم، ایستادگی و تكبرورزی مستكبران و خودخواهان در برابر پیامبران را این چنین بیان می كند: «ولقد اتینا موسی الكتاب و قفینا من بعده بالرسل و اتینا عیسی بن مریم البینات و ایدناه بروح القدس افكلما جاءكم رسول بما لاتهوی انفسكم استكبرتم ففریقا كذبتم و فریقا تقتلون، (1) ما به موسی كتاب (تورات) دادیم، و بعد از او، پیامبرانی پشت سر هم فرستادیم; و به عیسی بن مریم دلایل روشن دادیم; و او را به وسیله روح القدس تائید كردیم آیا چنین نیست كه در هر زمان چیزی برخلاف هوای نفس شما آورده، در برابر او تكبر كردید (و از ایمان آوردن به او خودداری نمودید); پس عده ای را تكذیب كرده و جمعی را به قتل رسانید.»

شركت پیامبر اسلام در بیش از هفتاد جنگ كوچك و بزرگ در دوران 23 ساله رسالت خویش كه در واقع بسیاری از آنها برایشان تحمیل شد، تماما به مفهوم ایستادگی در برابر مستكبران و قدرتمداران و زورمداران و جائران بوده است، چرا كه مستكبران جهان فقط خود را دیده و برای خویش ارزش قایل بوده و امتیازات ویژه ای را برای خود در برابر دیگران قایل هستند و انتظار دارند كه همگان، در برابر آنها تسلیم و مطیع باشند.

امام صادق (ع) در روایتی، مستكبران را چنین معرفی می فرماید: «و من ذهب یری ان له علی الاخر فضلا فهو من المستكبرین؛ كسی كه برای خود بر دیگری امتیاز قایل است، از مستكبران است.»

علما ادامه دهندگان راه انبیا و اوصیا
از همان زمان صدر اسلام که مردم ایران با اندیشه های عدالت طلبانه و روش های عادلانه حکومت عدل اسلامی آشنا شدند و بدون مقاومت در برابر سپاهیان توحید، در مقابل ارزش های آیین آسمانی اسلام تمکین کردند، حکومت از نظر آنها وسیله ای برای تأمین عدالت اجتماعی و ابزاری مؤثر برای رسیدن به ارزش های الهی در جامعه بود. دلدادگان به آیین محمدی تداوم اسلام اصیل را در چهره علی علیه السلام و خاندانش دیدند؛ زیرا عدالت در خانه علی و فاطمه علیهاالسلام ساکن شده بود و صدای آزادی از سرزمین کربلا به گوش می رسید و این بود که ایرانیان به تدریج به سوی تشیع کشیده شدند و در طول تاریخ با الهام از اسلام اصیل و خون پاک شهدای تشیع به ویژه درس آموزی از سرور و سالار شهیدان حسین بن علی علیه السلام در برابر زورگویی های حاکمان مسلمان نما و ظالم به مقابله و مقاومت برخاستند.

در طول تاریخ پس ازاسلام بر اساس آموزه های مکتب تشیع مردم ایران همواره به ویژه دردوران غیبت امام عصر(عج) مطیع علمای دین و مراجع تقلید بودند. تشکیل حوزه های دینی در شهرهای ایران به خصوص شهر قم و حوزه کهن و ریشه دار نجف و ظهور مراجعه بزرگ دراین حوزه ها و داشتن تعامل و ارتباط هرچه بیشتر مردم با مراجع، زمینه ای را فراهم نمود تا مؤمنان آزاده رهبران دینی مورد اعتماد خود را مهم ترین مرجع حل وفصل مسائل خویش بدانند. در حوادث واقعه به آنان مراجعه نمایند وحتی برای یک روز هم حاکمیت ستمگران را نپذیرند و از همین نقطه به راهنمایی روحانیون و الهام از آرمان های اسلامی قدم به قدم گام در راه مبارزه با استبداد و استعمار بگذارند. چنان که در انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی رحمه الله اتفاق افتاد. انقلابی که زلزله ای درجهان معاصر ایجاد نمود و جهانیان را به شگفتی واداشت، همان طور که مرحوم دکتر کلیم صدیقی اندیشمند معروف اسلامی در این باره می گوید:

... انقلاب اسلامی ایران، نعمت دینی و الهی بود که به گونه ایی شگفت آور توانسته در اندک زمانی کوتاه، امواج توفنده و خروشان آن از مرزهای جغرافیایی فراتر رفته، جهان معاصر علی الخصوص دنیای اسلام را دچار درخشش انفجار نورانی خود کند.